- Poziom debaty o języku śląskim w końcu wzrósł - powiedziała w Sejmie Monika Rosa. Kto jednak posłuchał jej sejmowej koleżanki Ewy Kołodziej, może mieć poważne wątpliwości.
Chnet Palmowo (tyż Kwietno, Wiyrzbno) Niydziela i "farorz" (proboszcz) z "kapelonkym" (wikarym) poświyncom palmy. Bo niypoświyncone to "ino" (tylko) zwykłe mietły. Dejcie tyż pozor, coby w "getneryji" (kwiaciarni) niy wćiśli Wom bylecego.
Sejm zaczął prace nad uznaniem języka śląskiego za język regionalny.
Nastoła moda, coby na Wojciecha Korfantego, polskego komisorza plebiscytowego przezywać wiela wlezie.
Downi, zaniym wszyscy siedli za stołym, musieli sie porzonnie "łoblyc" (ubrać). Niy godziyło sie być w "laciach" (papuciach bez piynty), "hausklajdzie" (tyż "hazuce" - podomce) abo "zopasce" (fartuchu). Jodało sie w kuchni abo izbie, byle w kupie, przi jednym stole.
Za Niymca dlo kożdy porzonny ślonski kobiyty nojważniyjsze były: Kinder, Kueche i Kirche - bajtle, kuchnia i kościoł. Wynokwiył to cysorz Wiluś II i tukej wszyscy sie tego czimali.
Tym, kerzi nami "reskiyrowali" (rządzili), sie zdowało, że my som ciymni jak prestabaka.
Kożdy z nos musi wiedzieć przi kym "postawić krziżyk" (na kogo zagłosować) i "na kym go postawić" (kogo wykluczyć), bo potym mogymy mieć "krziż Pański" (utrapienie) i "machy" (miny) choćby "ściepńiyńci" (zdjęci) z krziża.
Kej żech se wszysko poukłodała w gowie wyszło na to, że musiałabych kożdy tydziyń łazić na jakoś pońć, bo tyla mom intyncjow.
Padajom, że "łod świynty Anki (tyż Hanki) zimne wiecory i ranki". I choć bydzie niyroz gorko, ło "doncu" (upale) mogymy poleku zapomnieć.
U mie w doma na łodpustowy łobiod musiała być gyńś i dwojake kloski - biołe gumiklyjzy i corne z surowych kartofli. A do kawy swojski kołoc, kyjzykuchyn i makrony ze sztandu.
Terozki lody idzie dostać na kożdym kroku, nawet w zima. Pewnikym wszyske som dobre, ale i tak spominajom mi sie lody "Mewa", "Bambino", "Calypso" i "Pingwin", bo to som smaki naszy modości, kej my byli gryfni i zdrowi.
Nareście bajtle majom "feryje" (wakacje), a "łojce" (rodzice) bierom w robocie "fraj" (wolne) i wszyscy bydom "rajzować" (podróżować). Jedni autokym, "fligrym" (tyż "flugcojgym" - samolotem) abo "szifym" (statkiem), inksi "cugym" (pociągiem) i na "kole" (rowerze), a niykerzi "szłapcugym" (piechotą) abo "ino" (tylko) palcym po mapie.
W telefonie momy wszysko krom klapsznity i szolki z gorkom bonkawom. Ftoś wraziył tam nawet krokomiyrz, i to z buckym, kery dowo nom znać, jak szafnymy ze 10 000 krokow.
Kożdy dbo ło swoje i durch "flyjguje" (pielęgnuje): chałpka, zegrodka, autok, "koło" (rower), "ancug" (ubranie), "lakszuły" (lakierki), "erbniony" (odziedziczony) "kafyserwis" (serwis kawowy) Rosenthala, a niyroz nawet "klamory", "klamoty" (rupiecie) i "klonkry" (graty) ino beztoż, że som nasze.
Moglibymy zaś mieć dugi łikynd, bo downi Zesłanie Ducha Świyntego na Nojświyntszo Paniynka i apostołow "fajrowało" (świętowało) sie aże trzi dni i po Wielkanocy i "Godnych Świyntach" (Bożym Narodzyniu), łone było nojważniyjsze.
Prastarzikom kazowali wiyszać niymiecko z hakynkrojcym, potym starzikom cerwono rusko. A za komuny nawet ta bioło-cerwono niy była richtich nasza.
Za staryj Polski Chińcyki szwyndały sie u nos po chałpach i handlowały bawidkami, a nawet figurkami Buddy, kere idzie casym znolyź na gorze abo w kamerliku.
Moja mamulka wierzyła, że gromnica jes jak światłoś wiekuisto kero pokazuje droga do nieba
Świynta za "gurtym" (pasem) i chnet nawiedzi nos Dzieciontko. Styknie przirychtować bioły, "cajgowy" (lniany) "tisztuch" (serweta) z "bortom" (lamówką) z bawełniany "szpicki" (koronki), a na niym postawić krziż, "lojchter" (świecznik), sol, konsek chleba i piniondze - papiorzane i "klepoki" (monety), coby tego nom niy brakowało.
Na "nasze" (łojcow, starzikow, babow i chopow) groby chodzymy durch - podloć, wyciepnońć stare i zaniyś nowe blumy, no i łopucować dynkmal, coby sie miechtoł.
Nasza godka słychać już w prowdziwych tyjatrach. Przodzi był "Cholonek" Janoscha, potym "Hanka" łod Alojza Lyski, a terozki "Heksy z hołdy" w Miyjskym Cyntrum Kultury w Rudzie Ślonski.
Ino w berach i bojkach wszyscy se przajom, dugo żyjom i majom sie dobrze. Nom prziszło żyć w casach, kej wojna durch "klupie" (puka) do naszych dźwiyrzow, choć na razie bez "tankow" (czołgów) i "kanonow" (armat). Ale styknył zakryncony "kokotek" (kurek) z gazym, żeby zawalył nom sie cołki świat. A wongel, kerego my mieli "za tyla" (pod dostatkiem), hned bydymy łoglondać ino w kościele, kaj na łołtorzach stojom wydubane ś niego figurki świynty Barborki.
Niy ino my sie "aszymy" (chwalimy) tym, że sommy robotni, ale tyż inksi tak ło nos godajom. Ponoć po "szwongu" (zapale) do roboty zaroz idzie poznać Ślonzoka. Psinco prowda, może tak było hań downo.
Coby tak szło tyn gorki "luft" (powietrze), kery terozki momy blank za darmo, "forantować" (gromadzić). Stykłoby wrazić go do krałzow i postawić na "fachach" (półkach) w pywnicy jak komporty. Kej chyci "siaroński" (siarczysty) mroz, byłoby jak znoloz. Wongel tyż idzie kupić na ibrich, bo przeca niy "zgeruje" (sfermentuje) ani dziury niy wyleży, ale trza za niego zabulić wszyske piniondze.
Nastoła moda, coby na świyntego Krzisztofa świyńćić autoki i skuli tego "zafropowane" (zakorkowane) som "farne" (kościelne, przi "farze" - probostwie) place i jedyn na drugego "tito" (tyż "titko" - trąbi) coby sie bliży wciś.
Nogle sie łokozało, że nawet na Wiyrchniym Ślonsku, kery zawdy stoł na wonglu, niy bydzie w zima cym "hajcować" (palić). Toż trza sie brać za "forantowanie" (gromadzenie) "charpyńci" (chrustu).
Między innymi z wyrazami "wiyncyj", "bardzij" i "tyż" zmierzyło się 40 osób, w tym autorzy śląskich książek, ale zajęli odległe miejsca.
Chnet bydymy fajrować Dziyń Bajtlow. Przodzi niy było żodnego Dnia Dziecka, dopiyro za staryj Polski zacli łobchodzić na Ślonsku świynto dzieci, ale bylekej.
Downi jak była biyda, to ludzie brali w konzomach "towor" (zakupy) na "heft" (zeszyt), "pomp", "borg" abo na "krycha" (kredyt). Ale kożdy dug trza "abcalować" (spłacać), inacy zacnom nos "fantować" (tyż: wystawiom na "supasta" - licytacja). A dzisiej niy ma z cego.
Downi "dlo przigody" (na wszelki wypadek) nojlepi było mieć skukane złocioki abo czimać piniondze w "szporkasie" (skarbonce). Była niom "krałza" (słoik) zakopano pod "stromym" (drzewem) w zegrodce.
Ponoć piyńć miljonow Polokow niy mo w chałpie żodny ksionszki. Toż nawet niy majom "boroki" (biedacy) co wrazić pod "almaryjo" (szafę), kej sie "kolybie" (kołysze)
Padajom, że jak ftoś mo pecha, to nawet w drzewnianym kościele dostanie cegłowkom w łeb. Pech doś dugo mie łomijoł, ale niydowno poszoł na całego. Noprzod dopod moje "bryle" (okulary), potym "rozlajerowoł" (rozregulował) mi komputer "na amyn" (całkowicie), a zaniydugo zasadziył sie na moj łeb.
Tak se myśla, że Ponboczek kozoł Ewie i Adamowi, coby zaludniali ziymia niy po to, żeby sie potym ludzie "prali" (bili), ale pomogali jedyn drugymu. Ino my sie w tym "blank" (całkiem) "potraciyli" (pogubili) i jak jes, kożdy widzi.
Nie ma sensu tracić czasu na walkę o uznanie ślonskiej godki za język regionalny. Ani obecna, ani żadna inna władza w Polsce na to się nie zgodzi. Ale nie jest w stanie zakazać Ślązakom godać. Chodzi tylko o to, by godać ciekawie i mądrze.
Łukasz Kohut, poseł do Parlamentu Europejskiego z województwa śląskiego, wygłosił przemówienie w godce. Tłumacze z polskiego nie dali rady.
Historia walki Ślązaków o uznanie ich mowy za język regionalny to nie tylko pokaz siły coraz bardziej scentralizowanego państwa. To także prezentacja obłudy polityków od lewa do prawa.
Copyright © Wyborcza sp. z o.o.